اداره امور قرآنی

جامعه قرآنی استان در اوایل اردیبهشت سال جاری یکی از اساتید ممتاز قرائت و اخلاق خود را از دست داد، ضایعه ای که داغ آن هنوز بر دل نزدیکان، شاگردان و همه کسانی که با استاد «سهراب کبیری» در ارتباط بودند تازگی دارد.

در ادامه برای مخاطبان گرامی مصاحبه استاد کبیری با نشریه «شمیم وحی» که در سال گذشته به چاپ رسید را آورده ایم.

به نظر شما برگزاری مسابقات قرآنی در سطح شهرستانها، استان ها و حتی کشور چه هدفی را دنبال می کند؟

خود مسابقات قرآنی فی نفسه ، بهترین جایگاه برای شناخت و رشد توانمندی هستند و هدف از برگزاری آنها، بروز استعدادها و شناسایی آنها و ارائه توانایی ها و دیدن ( رؤیت) توانایی دیگران است.

اصولاً مسابقات قرآنی برای ترغیب به انس با قرآن است و در واقع، وسیله ای است برای کسب معرفت قرآنی و از جنبه‌ی دیگر، سنجش توانایی ها، تشخیص معایب، شناخت نقاط قوت و ضعف و ترویج فرهنگ قرآنی در سطح عموم جامعه ( به ویژه جوانان و نوجوانان) از جمله اهداف مسابقات قرآنی است. که نتیجه آن باعث می‌شود که عامل به معارف قرآن شوند.

و از نگاه دیگر، مسابقات قرآنی باعث ایجاد تحرّک و ذوق بیشتر افرادی می شود که شاید در مسابقه ای موفق نبودند و با شرکت در مسابقات بعدی، در پی اصلاح نقاط ضعف و تقویت نقاط مثبت خود می روند.

بدون هیچ تعارف، بهتربن مسابقه‌ی ما باید عمل به تک تک آیات اخلاقی و اعتقادی و اجتماعی قرآن کریم باشد که یک داور هم بیشتر ندارد و آن هم کسی نیست جز خداوند عزوجل.

به نظر شما قاری قرآن در یک نگاه چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟

قاری قرآن از جمله القابی است که موجبات تحسین و تمجید را برای عده ای فراهم کرده و می کند، اما آیا تنها به شخصی که از فرا ز و فرود صوتی و اعجاب برانگیز، تنوع الحان، قدرت اجرای خوب دستگاه های مرسوم قرائت و دقت بالا در رعایت قواعد تجویدی برخوردار باشد، می توان لقب قاری قرآن داد.

یکی از آسیب ها و به بیان دیگر یکی از تهدیدات متوجه قاریان کلام وحی، استفاده از شیوه‌ی ناصحیح قرائت قرآن کریم است که با بیان حدیثی از رئیس مکتب حضرت امام صادق (ع) به شرح آن می پردازم.

قاریان قرآن سه گونه هستند:

قاری ای که قرآن می خواند تا به آن وسیله از شاهان به نوایی برسند و بر مردم فخرفروشی کنند؛ چنین کسی از دوزخیان است. قاری ای که قرآن می خواند و حروف و کلماتش را حفظ می کند، اما معانی اش را رها می‌کند؛ این نیز از دوزخیان است و قاری که قرآن را برای فهم و نه ظاهرسازی و ریا می خواند به آیات محکم آن عمل می کند و به آیات آن ایمان دارد، فرائض اش را به جا می آورد و حلالش را حلال و حرامش را حرام می شمارد؛ این قاری از کسانی است که خداوند متعال او را از گمراهی های فتنه نجات می دهد و از بهشتیان است و درباره‌ی هر که خواهد، شفاعت می کند. ( الکافی – جلد 2 – صفحه 608ح1)

بنابراین اگر تربیت قاریان کلام وحی و آموزش قرائت صحیح به آنان مورد توجه قرار نگیرد یقیناً تهدیدی جدی در عرصه‌ی قرائت قرآن کریم به وجود می آید.

چه کنیم نحوه انتقال و آموزش مفاهیم قرآنی به دیگران بهتر صورت گیرد؟

بله بهتر است سؤال شما را اینگونه کامل کنم که قاری و حافظ قرآن کریم به چه روشی، بهتر می تواند هنر و توانمندی خود را به دیگران انتقال دهد.

اکثر افراد جامعه، از کسانی هستند که نه قدرت قرائت قرآن داشته و نه توان حفظ آیات الهی را دارند لذا با گوش سپردن به آیات خوش و معانی دقیق و تفسیر درست آیات از قاری و حافظ قرآن، بهتر می تواند از معنی و مفهوم آیات بهره مند شوند.

قاری و حافظ با این روش، در محافل و مجالس، دیگر به تلاوت صرف، بسنده نمی کند و قبل  و بعد از قرائت، می تواند با زبان مردم و به سادگی حکم الهی را برای مردم توضیح دهد. صرف اینکه، قاری فقط شروع کننده‌ی یک محفل یا مجلس باشد و بعد از چند دقیقه تلاوت، کارش پایان یافته تلقی شود، رسم جالبی نیست و بهتر است که کمی در تغییر این رسم، تأمل کرد چه بسا، بهتر باشد که قاری یا حافظ قرآن کریم، معانی یا مفاهیم را هم بگوید.

لذا دقایقی تلاوت به همراه دقایقی توضیح آیات الهی، می تواند جامعه را به ارتباط و انس جدیدی با قرآن کریم دعوت کند.

به نظر شما چه کنیم که `پیشرفت کاری در حوزه‌ی فعالیت های قرآنی در سازمان ها، وزارت خانه ها و ارگان ها و حتی اقشار مختلف مردم افزایش پیدا کند؟

به نظر بنده صدور یک شناسنامه‌ی قرآنی، یک راه کار برای دستیابی به حل مسأله و افزایش پیشرفت کاری در حوزه‌ی فعالیت های قرآنی در سازمان ها نیست. به این گونه که شناسنامه ای برای درج فعالیت های قرآنی افراد، صادر شود که در آن سطح آموزش، مسیر آموزش و اجرای آزمون (مسابقه) و در نهایت روند رو به رشد افراد تعیین و تعریف شود که بدین ترتیب مشخص می شود که هر فرد در هر سازمانی در ارتباط با فعالیت های قرآنی، در چه سطحی است، چه نیازهای آموزشی دارد، چگونه باید او را ارتقا داد و ... لذا تدوین یک فرم برای مشخص نمودن وضعیت قرآنی افراد که شامل ( سطح معلومات قرآنی در زمینه های مختلف؛ قرائت، ترجمه، حفظ، مفاهیم، تفسیر، هنرهای مرتبط، تعلیم، تبلیغ و ...)، نیازسنجی و علاقه مندی ها و میزان ارتباط با حوزه های دینی و مذهبی و ... ضروری است.

همچنین برقراری نظام آموزش بر اساس یافته های شناسنامه‌ی قرآنی افراد و ایجاد تسهیلات مختلف حقوقی و مادی و معنوی برای شرکت کنندگان و قبول شدگان دوره های آموزش.

البته باید اذعان کرد که اگر مدیران و رؤسای سازمان ها دغدغه گسترش فرهنگ قرآنی در بین کارکنان داشته باشند می توانند سنجش های مختلف سازمان متبوعه را با این گونه فعالیت ها همراه کنند. از جمله سنجش های آموزشی، روابط عمومی، رفاه و پشتیبانی و ... .

یکی دیگر از وظایف برگزاری آزمون پایانی دوره ها ست که با تسهیلات مناسب و برگزاری مسابقه باشد؛ آن هم بر مبنای همان آموخته ها و منابع دوره های آموزشی و فراهم آوردن جوایز برگزیدگان بر مبنای حد نصاب ها نه فقط نفر اول تا سوم،بلکه بر اساس حد نصاب تعیین شده و به همه‌ی آنها که مشمول حد نصاب می شوند جایزه تعلق گیرد.

وضعیت موجود مسابقات قرآنی، چگونه است؟ به نظر شما چه اشکالات عمده ای وجود دارد و راه کارهای بهبود وضعیت موجود به نظر شما کدامند؟

روش مرحله ای در کشور ما که از سطح شهرستان شروع می شود تا استانی و سطح کشوری و بعد هم بین المللی، خوب است و می توان به رشد قابل ملاحظه‌ی تعداد مشتاقان و اقبال عمومی جامعه به قرآن و بلاخص مسابقات قرآنی اشاره کرد. اما عدم تربیت صحیح جامعه‌ی قرآنی  و متسابقین، مهم ترین آسیب است؛ باید به آنها گوشزد کرد که قرآن را برای مسابقه وکسب رتبه ، نخوانند، باید به سمت خارج شدن مسابقات از کمیّت و نمره حرکت کنیم، چرا قاری یا حافظ ما بعد از اینکه رتبه مطلوب خود را می آورد، دیگر در صحنه و فعالیت های قرآنی نقشی ندارد و به خیال خود به نقطه پایان رسیده است؟

به نظر بنده باید به سمت متنوع سازی موضوعات مسابقات قرآنی برویم، فقط به دنبال حفظ مطلق یا تقلیدی به صرف آوردن نمره‌ی بالا  نباشیم، به عنوان مثال مسابقات تخصصی ( مثل برنامه اسراء شبکه قرآن و معارف سیما) ( عبدالواسط خوان ها- مصطفی اسماعیل خوان ها- منشاوی خوان ها و ...) راه بیندازیم تا استعدادهای بیشتری در مسابقات حضور یابند یا مسابقات قطعه خوانی یا بلندی نفس و ... راه اندازی کنیم.

یکی دیگر از اشکالات موجود در مسابقات به نظر بنده، این است که مسابقات قرآنی نباید ابزار محک قاریان گردد و فقط به نفرات برتر در هر رشته امتیازات مادی تعلق گیرد چراکه این باعث می شود که افرادی که واقعاً شایستگی تقدیر را دارند از قلم بیفتند و منزوی شوند و حتی در مسابقات آتی هم شرکت نکنند.

ما باید به سمت جذب حداکثری گروه های مختلف قرآنی باشیم؛نباید فقط به دنبال حرفه ای ها بود، بسترهای مختلفی با موضوعات گوناگون برای مسابقه قرآن باید تعریف کرد مثل ( برگزاری جشنواره های قرآنی- حفظ قرآن- تذهیب- قطعه خوانی- بلندی نفس که بالا هم اشاره کردم – مفاهیم – تدبر- توجه به جنبه های اعجازی در قرآن و ...)

به نظر اینجانب برای ارتقای سطح کمی و کیفی مسابقات مواردی را می توان نام برد از جمله:

• ایجاد تنوع در رشته های قرآنی که در بالا اشاره مختصری به آنها شد.
• تربیت مربیان مجرب و آشنا با علم روز با اعزام اساتید بنام به استان ها و مناطق محروم.
• توسعه آموزش قرآن در سطح کشور، به خصوص مناطق محروم کشور.
• توجه بیشتر به جلسات سنتی قرآن ( مخصوصاً در مساجد)
• تولیدات آموزشی کیفی در رشته های مختلف ( صوت- لحن- وقف و ابتدا- طریقه حفظ- تجوید- روخوانی و ...) و قابل دسترس کردن آنها برای عموم علاقه مندان در سطح کشور.