اداره امور قرآنی

تقارن ماه مبارک رمضان با شیوع ویروس کرونا، فرصت مضاعفی را برای هر فرد مؤمن ایجاد کرد تا صداقتِ ایمانی خودش را در حمایت از کسانی که به دلیل این بیماری منحوس دچار خسارت شدند، به منصه ظهور برساند که در این صورت خیر دنیا و آخرت را برای خودش فراهم کرده است.

مسعود داوری، مدیر مؤسسه قرآنی نسیم وحی شهرکرد و استاد قرآن در یادداشتی که در اختیار  ایکنا قرار داده است، به تبیین معانی و مراتب مواسات و کمک مؤمنانه از دیدگاه قرآن و احادیث پرداخته است. این یادداشت را با هم می‌خوانیم.

ماه مبارک رمضان، ماه قرآن و رحمت الهی، ماه میهمانی خداوند و ماه تمرین تقوا است. فرصتی که انسان تجربه کند چگونه روزه، نماز و تلاوت قرآن او را در جهت تقویت معنویت و نیز یافتن راه‌های عبور از مشکلات و سختی‌های زمانه یاری می‌دهد که مصداق این راهنمایی را در آیه ۴۵ سوره مبارکه بقره دریافت می‌کنیم «اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکَبِیرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعِینَ».

در عین حال، روزه‌دار در این ماه درد دردمندان و گرسنگان و فقیران جامعه را بهتر درک کرده و از این راه خودش را برای خدمت به محرومان جامعه در رفع محدودیت‌ها وتنگناها مهیا می‌کند، خداوند در آیه ۲ سوره مبارکه مائده فرمود: «وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى».

تقارن ماه مبارک رمضان با شیوع ویروس کرونا، فرصت مضاعفی را برای هر فرد مؤمن ایجاد کرد تا صداقتِ ایمانی خودش را در حمایت از کسانی که به دلیل این بیماری منحوس دچار خسارت شدند، به منصه ظهور برساند که در این صورت خیر دنیا و آخرت را برای خودش فراهم کرده است.

تعداد معتنابهی از آیات قرآن کریم سند اثبات ارتباط میان ایمان واقعی یک مؤمن را با میزان پایبندی او به انفاق‌، مواسات و همدلی مؤمنانه روشن می‌کند. آیاتی که به انسان جهت و راهبرد زندگی با کیفیت و موثر در مسیر تقرب به خدا را نشان می‌دهد از جمله آیه شریفه ۱۳۳، سوره مبارکه آل‌عمران: «وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ»؛ یا آیه ۱۹۷، سوره مبارکه بقره که می‌فرماید: «تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوى وَ اتَّقُونِ یا أُولِی الْأَلْبابِ».

در واقع این دست آیات بسترها و راهبردهای مختلف فکری و عملی قرآن کریم را برای ارتقاى سطح زندگی مؤمنانه به افرادی نشان می‌دهند که می‌خواهند در مسیر کسب تقوا و تقرب به خدا جلوتر از دیگران قرار بگیرند و دائما برای درک مرحله بندگی خالصانه و رسیدن به توحید حقیقی خداوند تلاش می‌کنند.

وجود این هدایت‌های قرآن کریم در کنار بیانات و تاکیدات ائمه هدی(ع) که در قالب سنت و سیره معصومان(ع) به ما رسیده است، بر ضرورت توجه مؤمنان به مواسات، همدلی و کمک به فقرا و محرومان که از سوی مقام عظمای ولایت نیز مورد تاکید خاص قرارگرفت، صحه می‌گذارد و برکات فراوانی برای جامعه دینی چه در زمینه اقتصادی و معیشتی و چه در عرصه فرهنگی، اخلاقی و حتی سیاسی به همراه دارد.

این مواسات و همدلی سبب دورکردن جامعه ازفقر، فساد و دغدغه‌های روحی روانی شده و نیز کاهش اضطراب و هموارشدن مسیر رسیدن به تعادل اقتصادی را به ارمغان می‌آورد که خود زمینه‌ساز اتحاد و دلگرمی بیشتر مردم به حکومت و نهایتا تثبیت پایه‌های اقتدار حکومت دینی می‌شود و این، مقدمه تقویت قدرت سیاسی حکومت دینی نیز هست.

در سوره مبارکه حدید می‌خوانیم: «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُمْ مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ».

در این آیه به طور صریح اشاره می‌فرماید که ابتدا به خدا و سپس به رسول خدا(ص) ایمان بیاورید، سپس انفاق کنید.

با تأمل در این نوع چینش کلمات و ارتباط لفظی، نکته ظریفی روشن می‌شود و آن اینکه انسان باید اول بستر فکری و اعتقادی خود را با اقبال به سمت پروردگار و انتخاب بندگی او (امنوا بالله) تصحیح نموده و در گام بعدی، به رسول خدا(ص) ایمان بیاورد (امنوا بالله و رسوله) که درواقع تجلی حقیقی آن، تصحیح فکر و اعتقاد و بندگی خدا در تبعیت از فرامین رسول خدا(ص) و سلسله جلیله اهل‌بیت بزرگوارِ پیامبر اسلام(ص) نشان داده می‌شود.

اما اینکه چرا در ادامه ایمان به خدا و رسولش، بحث انفاق مطرح می‌شود نکته ظریف‌تری است که در واقع انفاق و مواسات کردن سند اثبات صداقت ایمانی مومن به دو مرحله قبل است. به بیانی دیگر موحد بودن انسان نسبت به خداوند و مطیع بودنش نسبت به رسول‌الله(ص) و خاندان مطهر ایشان در توجه به انفاق و مواسات و قسم علی‌هذا ظهور می‌یابد.

تو باید دنیایت و آنچه برای تو مهیا است را از تعلقات دنیوی در مسیر بخشش به دیگران قرار دهی، در این صورت مومن واقعی هستی. یعنی نشان ایمان همین حجم و درصد انفاق و صدقه می‌باشد و خروجی شایسته ایمان همان کمک به دیگران است.

پس به طور خلاصه، کوتاه‌ترین مسیر در رسیدن به صلاح و رستگاری و بندگی خدا اصلاح فکر و اعتقادی است که منجر به پذیرش توحید الهی می‌شود. ظهور این پذیرش توحیدی در پذیرفتن سنت و سیره رسول‌الله(ص) و اهل‌بیت بزرگوارشان خودنمایی کرده که حقیقت آن اطاعت کردن قلبی و رفتاری ما از دستورات پیامبر بزرگوار است و در مرحله آخر، اوج تظاهر ایمان واقعی به دو مرحله قبلی بریدن انسان مؤمن از دنیا و تعلقات آن است که خودش را در اشکال مختلفی مانند انفاق، اهدا، سخا و یا مواسات و همدلی مؤمنانه نشان می‌دهد.

امام علی(ع) فرمود: «طوبی لِمَن أحسَنَ إلَی الِعبادِ و تَزَوَّدَ لِلمَعادِ، خوشا به حال آن که به بندگان خدا نیکى کند و براى آخرت خود زاد و توشه برگیرد. ( غررالحکم و دررالکلم / ح ۵۹۵۵).

و باز امام على(ع) داریم که فرمودند: «إنَّ أحَبَّ المُؤمنِینَ إلَی اللَّهِ مَن أعانَ المُؤمِنَ الفَقیرَ مِنَ الفَقرِ فی دُنیاهُ و مَعاشِهِ، محبوب‏‌ترین مؤمن نزد خداوند کسی است که مؤمن فقیری را در تنگدستی دنیا و گذران زندگی یاری رساند». (تحف العقول ، ص ۳۷۶).

از امام کاظم (ع) داریم: «إنَّ لِلّهِ عِباداً فِی الأرضِ یَسعَونَ فی حَوائجِ النّاسِ هُمُ الآمِنونَ یَومَ القِیامَةِ، خداوند در زمین بندگانی دارد که برای برآوردن نیازهای مردم می‏‌کوشند؛ اینان ایمنی یافتگان روز قیامت‏ند». (الکافی ، ج ۲ ،ص ۱۹۷).

بنا بر این شاخصه مهم و اصلی جامعه ایمانی و اسلامی ادعای ایمان و یا شناسنامه و سرزمین و محل تولد و زندگانی او نیست بلکه حقیر دیدن دنیا و هزینه کردنش برای رسیدگی به حال محرومان است که در حقیقت به کسب توشه واقعی برای آخرت منجر می‌شود. چنان که پیامبر بزرگوار اسلام(ص) فرمودند «الدنیا مزرعه الاخره»، یعنی دنیا را برای آخرت خودش بکار گرفتند که الحمدلله تاریخ جامعه ایمانی ما سرشار از این دست جلوه‌گری‌ها بوده است.

حال این تعلق خاطر نداشتن به دنیا مراتب و سطوحی دارد که مثلا گاهی انسان از اضافه‌های زندگی خودش چیزی به دیگری می‌بخشد و این کار، انفاق یا سخا و یا اهدا است اما با تفاوت درجاتی که در جایگاه خودش دارد.

گاهی شخص چیزی را که خودش هم به آن نیاز دارد با دیگری تقسیم کرده و یا دیگری را در مال خود تصرف می‌دهد، که به این مواسات یا کمک و همدلی مؤمنانه می‌گویند. یعنی دست دیگران را هم می‌گیرد و با خود بالا می‌برد. این کار عمل بسیار پسندیده‌ای است که موجبات ایجاد تعادل اقتصادی و همتراز کردن مردم در استفاده از امکانات رفاهی بین اقشار جامعه را فراهم می‌کند.

گاهی نیز مراتب ایمانی شخص به گونه‌ای است که آنچه را که خودش نیاز جدی به آن دارد در اختیار دیگری قرار می‌دهد در واقع دیگری را بر خود ترجیح می‌دهد. مثل اینکه جان خودش را برای کسب امنیت یا تعالی فرهنگ و اعتقادی جامعه، توسعه امر به معروف و یا نهی از منکر و ... هزینه می‌کند. این کار بالاترین مرحله انفاق است که ایثار نام دارد.

با امید به اینکه خداوند توفیق مؤمن حقیقی بودن را بیش از پیش به همه ما عنایت بفرماید.